Cây cà gai leo, còn được biết đến với các tên gọi như cà gai dây, cà vạnh, cà lù, và cà bò, có tên khoa học là Solanum procumbens, thuộc họ Solanaceae. Loài cây này phổ biến và được trồng rộng rãi ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung Việt Nam. Trong bài viết sau đây, chúng ta sẽ tìm hiểu về các ứng dụng và cách sử dụng cây cà gai leo.
1. Đặc điểm và cách phân biệt cây cà gai leo
Cây cà gai leo, một loài cây leo nhỡ, có cành phân nhánh nhiều, trung bình cao từ 60 – 100 cm. Lá của cây màu xanh, mọc xen kẽ, hình trứng hoặc thuôn dài, đáy lá có thể hình lưỡi rìu hoặc hơi tròn, mặt dưới có nhiều lông mềm, màu trắng nhạt nhưng không nhám, mặt trên có gai. Cây thường ra hoa từ tháng 4 đến tháng 9 và cho quả từ tháng 9 đến tháng 12.
Quả của cây cà gai leo tròn, bóng, có màu đỏ, có đường kính dao động từ 7 – 9 mm. Hạt màu vàng nhạt, hình thận đĩa, kích thước khoảng 3 x 2 mm. Loại cây có nhiều gai thường có cành xòe rộng.
Cà gai leo được xem là một loại cây thuốc nam có vị hơi the, tính ấm, có tác dụng giải độc gan. Cây này được Y Học Cổ Truyền công nhận với khả năng ổn định tế bào gan và tăng cường chức năng gan. Nghiên cứu hiện đại đã chứng minh rằng cà gai leo chứa những hoạt chất có ích cho gan, đặc biệt là trong việc hỗ trợ điều trị viêm gan B. Cây cà gai leo được coi là một trong số ít các vị thuốc nam có tác dụng tích cực đối với bệnh nhân mắc viêm gan B.
Hotline - Zalo tư vấn, đặt hàng: 0385.414.478
Cách phân loại cây cà gai leo
Có thể chia thành hai loại dựa trên màu sắc của hoa: cà gai leo hoa trắng và cà gai leo hoa tím. Loại hoa trắng thường được sử dụng nhiều trong ngành dược phẩm để sản xuất thuốc, trong khi loại hoa tím thì ít được sử dụng hơn và thường được trồng để làm hàng rào.
Ngoài ra, cây còn được phân loại theo vùng miền. Cà gai leo miền Trung thường có thân cây cứng cáp màu nâu đất, trong khi loại ở miền Bắc và miền Nam thường có màu xanh, dễ trồng và dễ chăm sóc.
Cà gai leo chứa nhiều chất hóa học quan trọng như Flavonoid, saponin, sterol, acid amin, alkaloid,… Lá và rễ của cây cũng có nhiều dược tính hỗ trợ sức khỏe con người như Solamnia A, Solamnia B, glycoalkaloid, cholesterol, 3beta hydroxy 5 alpha pregnan 16 on, dihydro lanosterol… Do đó, cây cà gai leo có nhiều ứng dụng trong việc chữa bệnh.
2. Công dụng của cây cà gai leo đối với sức khỏe
Như đã đề cập ở phần trước, cây cà gai leo mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Rễ (thích gia căn) và dây (thích gia đằng) thường được sử dụng phổ biến nhất. Cả rễ, cành lá và quả của cây được thu hái quanh năm, sau đó rửa sạch, thái nhỏ và phơi hoặc sấy khô để sử dụng.
Cà gai leo chứa nhiều hoạt chất hóa học như alcaloid, tinh bột, flavonoid ở rễ và alcaloid ở dây. Cây được sử dụng trong trị phong thấp, sâu răng, đau nhức các đầu gân xương, cảm cúm, ho, ho gà, dị ứng. Còn được sử dụng trong việc trị rắn độc cắn, giải độc rượu, bia, và chống say tàu xe. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng cà gai leo có tác dụng điều trị viêm gan do virus, xơ gan và hỗ trợ điều trị ung thư gan. Liều dùng thông thường là 16 – 20 g mỗi ngày dưới dạng thuốc sắc.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng cà gai leo có hiệu quả trong việc chữa viêm gan đặc biệt là viêm gan B mạn tính. Cây còn giúp giảm nhanh các triệu chứng như mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, nước tiểu vàng, da niêm mạc vàng một cách hiệu quả. Dược liệu cũng không gây tác dụng phụ đáng kể trong thực nghiệm và lâm sàng.
Các thành phần hoạt chất, đặc biệt là dược chất glycoalcaloid trong cà gai leo, có khả năng làm chậm sự tiến triển của xơ gan và giảm mức độ xơ giai đoạn sớm. Công trình nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng cà gai leo là dược liệu có công dụng ngăn chặn xơ gan rõ rệt.
Dịch chiết toàn phần từ cây cà gai leo có tác dụng chống oxy hóa và bảo vệ gan. Nghiên cứu đã chứng minh rằng dịch chiết từ cây cà gai leo và Glycoalcaloid đều có tác dụng chống oxy hóa đáng kể.
Cà gai leo cũng đã được chứng minh là có tác dụng ức chế một số dòng tế bào ung thư do virus như tế bào ung thư gan, ung thư cổ tử cung. Nó cũng ức chế được gen gây ung thư do vi rút. Điều này cho thấy cà gai leo có tiềm năng trong việc điều trị bệnh gan và hỗ trợ giảm nguy cơ ung thư gan.
Cà gai leo theo quan điểm Đông y có vị hơi the, tính ấm, hơi có độc, và được sử dụng trong nhiều bài thuốc trị các bệnh như viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ, và nhiều bệnh khác.